Gisteren ben ik lid geworden van de Depri-liedjes-Hyve. En dan niet omdat het zo kostelijk is om van de meest onnozele Hyves lid te worden (zoals daar zijn de Voor-iedereen-wiens-naam-ALTIJD-verkeerd-wordt-gespeld-of-uitgesproken-Hyve, de Pastoor-Penne-moet-terug-naar-Waalwijk-Hyve, de Alle-Vage/Zinloze-Dingen-die-het-leven-mooi-maken-Hyve, de Ik-haat-Hyves-zonder-schermafbeelding-Hyve en de Ik-lach-met-rare-uithalen-en-valse-tonen-Hyve). Voorwaar, neen, ik ben lid geworden van de Depri-liedjes-Hyve uit doorleefde, doorvoelde en doordachte overtuiging. Depressieve liedjes worden namelijk stelselmatig ondergewaardeerd. Het moest maar eens afgelopen zijn!
Eén van de meest hardnekkige misverstanden over depressieve liedjes is dat je er depressief van wordt. Nonsens! Ik word depressief van heel veel dingen – van het nieuws, van de politiek, van de economie, van de televisie, van de manier waarop mensen met elkaar omgaan, van het weer, van in de hondenpoep trappen, van romantische komedies, van slaapgebrek, van zuurkool, van Hart van Nederland – maar ik ben nog nooit, werkelijk nooit, depressief geworden van depressieve liedjes.
Mensen die beweren dat depressieve muziek deprimerend is, raken volgens mij vooral gedeprimeerd van hun eigen weigering om ernaar te luisteren. Een beetje zoals je soms ook moe kunt worden als je mensen ziet sporten, terwijl je zelf op je luie bips zit. “Ik word al moe als ik er naar kijk”, verzucht je dan – maar de ironie is natuurlijk dat de sporters zélf niet moe worden van het sporten, integendeel, zij krijgen er juist energie van.
Nou ja, met depressieve liedjes werkt het dus hetzelfde. Je moet je er aan overgeven, en dan kun je een hele serie emoties ervaren, behalve depressiviteit. Happiness is a sad song, inderdaad, zoals de cartoon hierboven zegt, die de achtergrond van de Depri-liedjes-Hyve siert.
Evenzeer is het een misverstand dat depressieve liedjes over depressieve dingen gaan. Natuurlijk, er wordt veel gekweeld over hartzeer, en meestal is dat weinig verheffend. Maar dat zijn dan vaak ofwel zogenaamd gevoelige liedjes van artiesten die normaliter maar amper sporen van gevoel vertonen - zie hier een prachtige parodie op dergelijke kwijlerige ballads - ofwel dertien-in-een-dozijn singer-songwriters voor wie de quasi-diepzinnige gevoeligheid een gestileerde pose is die ze driftig van elkaar afkijken – zie hier een prachtige parodie op dat type drama queens (m/v).
Maar het góede depressieve lied ontstijgt juist de depressieve thematiek. Ik illustreer het met wat voorbeelden van wat volgens mij de beste ‘depri liedjes’ aller tijden zijn.
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=bYBVAfvRpps]
I See A Darkness van Bonnie ‘Prince’ Billy, allereerst. Ook prachtig vertolkt door Johnny Cash, trouwens. Ik ken weinig liedjes met zo’n nadrukkelijke mineurstemming, met een instrumentatie die haast oplost in het niets. Toch gaat dit lied allerminst over deprimerende dingen. Natuurlijk, de ik-persoon ziet iets donkers, zoals titel en refrein ons vertellen, maar er is meer. Dit nummer gaat allereerst over ware vriendschap. Het is een eerbetoon aan een trouwe drinkebroeder:
Many times we’ve been out drinking
And many times we’ve shared our thoughts
But did you ever, ever notice,
the kind of thoughts I got
We hebben al zo vaak van gedachten gewisseld, maar is het jou ook opgevallen wat voor gedachten ik heb? Er schuilt iets onder de oppervlakte, iets diepers, iets wat misschien niet altijd even vrolijk is, maar wel oprecht. Wat dan? Nou, een oprechte liefde op de eerste plek:
Well you know I have a love, a
love for everyone I know
And you know I have a drive to
live I won’t let go
Liefde voor iedereen die ik ken. En vasthoudendheid, levenslust. Maar tegelijkertijd ook de al genoemde donkerte. Maar goed, dat hoort nu eenmaal ook bij het leven. Maar de vriendschap biedt hoop op een uitweg uit het donker:
And did you know how much I love you
Is there hope that somehow you
Can save me from this darkness
Dan kunnen we de oppervlakkige vrolijkheid laten varen en onszelf zijn:
Well I hope that someday buddy
We have peace in our lives
Together or apart
Alone or with our wives
And we can stop our whoring
And pull the smiles inside
And light it up forever
And never go to sleep
My best unbeaten brother
This isn’t all I see
Hoop, troost en oprechtheid – daar gaat dit liedje om. Ik voel me dan ook steeds weer verkwikt als ik het hoor.
Hetzelfde geldt voor dit liedje:
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=9aRKZFR5imM]
Leonard Cohen is natuurlijk de stamvader van alle moderne depri-liedjesschrijvers, en Famous Blue Raincoat is de moeder aller depri liedjes. Maar ook dit liedje bezingt geen depressie. Eerder het overwinnen van onrust, berusting, vergeving en – wederom – vriendschap.
It’s four in the morning, the end of december
I’m writing you now just to see if you’re better
New York is cold, but I like where I’m living
There’s music on Clinton Street all through the evening.
De tekst is een bezorgde brief aan een goede vriend die het hart gestolen heeft van het liefje van de verteller. (Terzijde: hoewel deze ik-figuur de brief ondertekend met ‘L. Cohen’, is het duidelijk dat Cohen in werkelijkheid zelf de geadresseerde is, niet de verteller… Cohen had in die tijd ook daadwerkelijk een mottige blauwe regenjas, en hij zag zichzelf als de “thin gypsy thief” die hij in dit liedje in zijn vriend zegt te zien. ”I used to think I was some kind of gypsy boy”, zingt hij ook in het autobiografische So Long, Marianne.)
Ondanks wat er tussen deze vrienden is voorgevallen, is er voorzichtige vergeving, blijdschap zelfs:
And what can I tell you, my brother, my killer
What can I possibly say?
I guess that I miss you, I guess I forgive you
I’m glad you stood in my way.
Het eindigt zelfs met dankbaarheid:
Yes, and thanks,
For the trouble you took from her eyes
I thought it was there for good
So I never tried.
Afijn. Je kunt er uiteraard over twisten, maar ik durf toch wel te stellen dat Famous Blue Raincoat en I See A Darkness tot de meest depressieve liedjes in de geschiedenis van de popmuziek behoren. En juist deze liedjes laten, behalve de gebrokenheid die de mensheid eigen is, ook iets van hoop zien, van verwachting, van de mogelijkheid dat dingen beter kunnen worden. Deze liedjes zijn nergens cynisch. Ze zinspelen beide op iets donkers, een donkerte die absoluut met zwaarmoedigheid te maken heeft – maar dan moeten we wel in het achterhoofd houden wat de filosoof Romano Guardini daar over schreef:
“Zwaarmoedigheid hangt samen met de donkere gronden van het zijn – en donker betekent hier geen devaluatie, geen tegenstelling met het goede en schone licht. Donker betekent hier geen duisternis, maar de werkelijke tegenwaarde van licht. Duisternis is boos, iets negatiefs. Donker hoort bij licht en beide tezamen vormen het mysterie van wat wezenlijk is. Naar dit donkere verlangt de zwaarmoedige, omdat hij weet, dat er heldere concrete gestalten uit oprijzen.” (– Romano Guardini, ‘De betekenis van de zwaarmoedigheid’ (1928), uit: Peilingen van het christelijk denken, Lannoo, 1965, p. 621)
Iedere liefhebber van ‘depri liedjes’ zal de vrolijk stemmende waarheid kennen die Guardini reeds in de jaren ’20 beschreef:
“De zwaarmoedige man leeft in nauw contact met de volheid van het bestaan. Hel licht de wereld met al haar kleurigheid voor hem op, innig klinkt hem de zoete inwendige muziek in de oren.” (– idem.)